Cyfiawnder
Mewnwelediadau Cynnar 2024-2025
Addysgu a dysgu
Mae llawer o ddysgwyr yn ymgysylltu’n gadarnhaol yn eu dysgu ac yn cyflawni achrediadau addas. Fodd bynnag, nid yw lleiafrif yn gwneud digon o gynnydd, naill ai oherwydd diffyg diddordeb yn eu cyrsiau a neilltuwyd iddynt neu oherwydd gwendidau yn yr addysgu.
Beth sy’n mynd yn dda
- Mewn sesiynau, mae agweddau llawer o ddysgwyr at ddysgu yn gryf.
- Mae mwyafrif y dysgwyr yn cyflawni achrediadau addas.
- Mae’r rhan fwyaf o athrawon yn meithrin perthnasoedd gwaith ymddiriedus a chadarnhaol gyda dysgwyr.
- Lle mae addysgu’n arbennig o lwyddiannus, mae gan athrawon ddisgwyliadau uchel ac maent yn personoli eu dulliau’n effeithiol i ddiwallu anghenion dysgwyr.
- Mae mwyafrif y dysgwyr ar lwybrau galwedigaethol yn gwneud cynnydd cryf wrth ddatblygu eu medrau galwedigaethol.
- Mewn lleiafrif o garchardai oedolion, mae staff yn cefnogi dysgwyr i ddatblygu medrau llythrennedd, rhifedd a chyflogadwyedd mewn ffordd arloesol mewn cyd-destunau galwedigaethol.
Beth sydd angen ei wella
- Yn hanner y carchardai dynion sy’n oedolion a arolygwyd, nid yw presenoldeb dysgwyr yn ddigon cryf.
- Mae’r ddarpariaeth i ddatblygu medrau llythrennedd neu rifedd dysgwyr yn rhy amrywiol.
- Nid yw lleiafrif o garcharorion yn ymgysylltu’n ddigon da yn eu dysgu ac yn gwneud cynnydd annigonol yn gyffredinol; yn aml, mae hyn oherwydd eu bod wedi cofrestru ar gyrsiau nad oes ganddynt ddiddordeb ynddynt, eu bod eisoes wedi’u cwblhau mewn man arall neu oherwydd gwendidau yn yr addysgu.
- Nid yw lleiafrif o addysgu yn ddigon effeithiol oherwydd bod athrawon yn canolbwyntio’n rhy gul ar weithgareddau ailadroddus a di-her, ac nid ydynt yn ystyried anghenion na chynnydd dysgwyr yn ddigon da.
Llesiant, gofal, cefnogaeth ac arweiniad
Yn gyffredinol, mae dysgwyr yn teimlo’n ddiogel mewn amgylcheddau addysg, hyfforddiant neu waith ac yn derbyn cyngor ac arweiniad gwerthfawr wrth baratoi ar gyfer eu rhyddhau. Mae’r gefnogaeth i ddysgwyr ag anghenion ychwanegol yn rhy amrywiol.
Beth sy’n mynd yn dda
- Mae bron pob dysgwr yn nodi ei fod yn teimlo’n ddiogel mewn amgylcheddau addysg, hyfforddiant neu waith.
- Roedd pob carchar a’r Sefydliad Troseddwyr Ifanc yn cynnig cyfleoedd gwerthfawr i gefnogi datblygiad personol a lles dysgwyr.
- Mae rhai dysgwyr yn ymgymryd â rolau arweinyddiaeth gwerth chweil.
- Mae llawer o garchardai i oedolion yn cynnig cyngor, arweiniad a darpariaeth werthfawr i gefnogi dysgwyr tua diwedd eu dedfryd i gael gwaith.
- Mae’r gefnogaeth i ddysgwyr niwroamrywiol yn gynhwysfawr ac yn hynod effeithiol yn hanner y carchardai dynion sy’n oedolion a arolygwyd.
Beth sydd angen ei wella
- Yn rhy aml, nid yw cynlluniau dysgu a gwaith unigol yn cysylltu’n ddigon da â chynlluniau dedfryd carcharorion, neu nid ydynt yn ddigon manwl gywir i lywio dewisiadau cwricwlwm, addysgu neu olrhain cynnydd.
- Ar y cyfan, mae dealltwriaeth staff o sut i gefnogi dysgwyr ag anghenion unigol neu gymhleth yn rhy amrywiol.
- Mae’r ddarpariaeth i ddatblygu medrau byw’n annibynnol yn anghyson ar draws ystâd Cymru.
- Nid yw hanner carchardai dynion yn defnyddio trefniadau Rhyddhau ar Drwydded Dros Dro yn ddigon da.
Arwain a gwella
Mae arweinwyr carchardai yn ymgysylltu’n dda ag ystod eang o bartneriaid i wella’r cynnig cwricwlwm a’r ystod o gyngor a chymorth ar gyfer rhyddhau. Mae’r ddarpariaeth alwedigaethol yn gryf. Er bod arweinwyr wedi cryfhau eu monitro, hunanwerthuso a chynllunio gwelliant, mae gormod o wendidau yn parhau yn y meysydd hyn i gefnogi effaith strategol gref.
Beth sy’n mynd yn dda
- Mae arweinwyr carchardai yn gweithio’n ddiwyd tuag at eu gweledigaeth ar gyfer sicrhau canlyniadau cryf ac yn ymgysylltu’n effeithiol â phartneriaid i wella addysg, hyfforddiant ac arweiniad ar ryddhau.
- Mae athrawon gyrfa gynnar yn derbyn dysgu proffesiynol gwerthfawr i gryfhau eu medrau addysgu a galwedigaethol mewn lleiafrif o’r darparwyr a arolygwyd ac yn y Sefydliad Troseddwyr Ifanc (STI).
- Mae bron pob arweinydd carchar wedi cryfhau trefniadau hunanasesu, gan dynnu ar ystod eang o dystiolaeth uniongyrchol.
- Mae bron pob carchar yn monitro cynnydd grwpiau o ddysgwyr sydd mewn perygl o ganlyniadau niweidiol yn agosach; mae lleiafrif yn defnyddio’r wybodaeth hon yn dda i lywio camau gweithredu ar gyfer gwella.
- Yn gyffredinol, mae amgylcheddau dysgu galwedigaethol mewn carchardai oedolion yn darparu cyd-destunau gwerthfawr a dilys ar gyfer dysgu.
Beth sydd angen ei wella
- At ei gilydd, mae diffygion yn parhau yn y ddarpariaeth ar gyfer darllen ar draws yr ystâd; er enghraifft, mae rhai strategaethau darllen yn y cyfnod cynharaf o ran datblygiad ac nid ydynt yn nodi, cefnogi nac olrhain darllenwyr nad ydynt yn darllen neu sy’n dod i’r amlwg yn ddigon da.
- Ar draws y sector, mae diffyg darpariaeth strwythuredig ar gyfer datblygu medrau digidol.
- Mae cyfundrefnau wedi’u tarfu neu gynnig rhan-amser o weithgaredd pwrpasol yn hanner carchardai dynion sy’n oedolion yn effeithio’n negyddol ar lesiant y dysgwyr hyn ac nid ydynt yn eu paratoi’n effeithiol ar gyfer bywyd ar ôl eu rhyddhau.
- Mae gwendidau yn nulliau darparwyr o werthuso ansawdd ac effaith y ddarpariaeth, gan gynnwys effaith addysgu ar gynnydd dysgwyr.
Trosolwg o argymhellion o arolygiadau
Yn ystod y flwyddyn academaidd 2024-2025, mewn partneriaeth ag Arolygiaeth Carchardai Ei Mawrhydi, cynhaliodd Estyn dri arolygiad craidd o weithgarwch pwrpasol mewn pedwar carchar i ddynion sy’n oedolion ac un adolygiad annibynnol o gynnydd mewn sefydliad troseddwyr ifanc. Daeth sawl thema allweddol i’r amlwg o’r argymhellion a ddarparwyd gan dimau arolygu. Roedd y rhain yn ymwneud â gwendidau yn:
- yr addysgu.
- y ddarpariaeth ar gyfer datblygu medrau darllen.
- presenoldeb dysgwyr.
- trefniadau ar gyfer dyrannu carcharorion i addysg, hyfforddiant neu weithgareddau gwaith.
- diffyg cynnig gweithgaredd pwrpasol llawn amser.
- ansawdd ac effaith hunan arfarnu a chynllunio gwelliant.
Arfer effeithiol a nodwyd yn ystod yr arolygiad
Darpariaeth ar gyfer dysgwyr niwroamrywiol
CEM Usk (er ei bod wedi’i nodi ar draws y ddau Garchar – CEM Brynbuga a CEM Prescoed)